ثبت بایزید بسطامی و علامه طباطبایی در فهرست بزرگداشت‌های یونسکو

به گزارش  کمیسیون ملی یونسکو، هم‌زمان با حضور حسین سیمایی؛ وزیر علوم، تحقیقات و فناوری و رئیس کمیسیون ملی یونسکو در ایران و حسن فرطوسی؛ دبیرکل کمیسیون ملی، در برنامه‌های کنفرانس عمومی یونسکو در سمرقند، شخصیت‌های برجسته ایرانی بایزید بسطامی، و علامه طباطبایی به پیشنهاد کمیسیون ملی یونسکو در ایران و تصویب کنفرانس عمومی، در فهرست بزرگداشت‌های یونسکو برای دوره ۲۰۲۶–۲۰۲۷ به ثبت رسیدند.

این تصمیم، شامگاه گذشته شنبه ۱۰ آبان‌ماه (برابر با اول نوامبر) در دومین جلسه کمیسیون روابط خارجی یونسکو (PAX) در چهل‌وسومین کنفرانس عمومی یونسکو گرفته شد.

انتظار می‌رود در راستای معرفی و تجلیل از این دو چهره ماندگار، رویدادهای فرهنگی و علمی در سطح ملی و بین‌المللی برگزار شود.

بر اساس مصوبه یونسکو، هزار و صد و پنجاهمین سالگرد وفات بایزید بسطامی، به‌عنوان معلم عرفان اسلامی، با حمایت ارمنستان، تاجیکستان و ترکیه، و نیز صدمین سالگرد زندگی فعال علامه طباطبایی (با تأکید بر اثر ماندگار او، اصول فلسفه و روش رئالیسم) با حمایت جمهوری آذربایجان، عراق و پاکستان تصویب شد.

همچنین جمهوری اسلامی ایران در ثبت بزرگداشت سه تن از مشاهیر جهان اسلام و ایران فرهنگی نیز نقشی مؤثر و فعال ایفا کرد:

* رابعه بلخی به پیشنهاد مشترک تاجیکستان و ایران،
* آیت‌الله محمدباقر صدر از عراق،
* و باکی (شاعر) از ترکیه.

طبق مصوبه، هزار و پنجاهمین سالگرد تولد رابعه بلخی (۹۷۶ میلادی) به پیشنهاد مشترک تاجیکستان، افغانستان و ایران (با حمایت بلاروس و قرقیزستان)، پنجاهمین سالگرد کتاب «مبانی منطقی استقراء» اثر آیت‌الله العظمی سید محمدباقر صدر (۱۹۷۶) به پیشنهاد عراق و با حمایت کشورهای متعدد از جمله ایران، ژاپن، هند و روسیه، و همچنین پانصدمین سالگرد تولد باکی، شاعر ترکیه‌ای (با حمایت مقدونیه شمالی و ایران) در فهرست بزرگداشت‌ها قرار گرفتند.

علامه طباطبایی پیونددهنده عقلانیت و معنویت

در بخشی از طرح پیشنهادی کمیسیون ملی یونسکو در ایران آمده است:
«علامه طباطبایی با وجود پرورش در محیطی سنتی، در فلسفه بر عقل و استدلال تأکید داشت و با نگاهی خلاقانه و فراملی به فلسفه اسلامی پرداخت. اثر برجسته او، اصول فلسفه و روش رئالیسم، شامل ۱۴ مقاله فلسفی است که در آن میان فلسفه اسلامی و فلسفه جدید غربی پیوندی برقرار کرده است. این اثر یکی از مهم‌ترین گام‌ها در ایجاد گفت‌وگو میان اندیشه شرقی و غربی به‌شمار می‌آید.»

در ادامه این طرح تأکید شده است که علامه طباطبایی پلی میان فلسفه اسلامی و فلسفه غربی ساخت و با رویکردی تطبیقی و گفت‌وگومحور، زمینه فهم متقابل میان فرهنگ‌ها را فراهم کرد. دیدارها و گفت‌وگوهای او با فیلسوف فرانسوی هانری کربن نقشی تعیین‌کننده در شناساندن اندیشه‌های اسلامی در محافل فلسفی غرب داشت.

به‌طور خلاصه، علامه طباطبایی نه‌تنها از بزرگ‌ترین مفسران قرآن کریم است، بلکه چهره‌ای جهانی و میان‌فرهنگی در فلسفه به‌شمار می‌آید که اندیشه‌اش بر گفت‌وگو، عقلانیت و پیوند فرهنگ‌ها استوار است؛ مفاهیمی که امروزه نیز در فلسفه و روابط فرهنگی بین‌الملل جایگاهی ویژه دارند.

بایزید بسطامی؛ معلم همزیستی، مدارا و صلح

در معرفی بایزید بسطامی در طرح پیشنهادی کمیسیون ملی یونسکو در ایران آمده است:
بایزید بسطامی (ابویزید طیفور بن عیسی، متولد حدود ۱۸۰ هجری / ۸۰۳ میلادی در بسطام سمنان) از بزرگ‌ترین عارفان و پیشگامان تصوف ایرانی است که به سبب جایگاه والایش در عرفان اسلامی به لقب سلطان‌العارفین شهرت یافته است. او عمر خود را صرف گسترش دانش، اخلاق و سلوک معنوی کرد و شاگردان بسیاری از سرزمین‌های مختلف همچون ایران، عراق، هند، ترکیه و آسیای میانه تربیت کرد.

بایزید در آموزه‌های خود بر عشق به انسان‌ها، احترام به طبیعت و ارزش علم و دانایی تأکید داشت. او دانش را زیباترین موهبت الهی می‌دانست و باور داشت که انسان باید در سراسر زندگی در حال آموختن یا آموزش دادن باشد. این دیدگاه با مفهوم «یادگیری مادام‌العمر» که امروزه از سوی یونسکو ترویج می‌شود، هم‌خوانی دارد.

اندیشه‌های بایزید الهام‌بخش بزرگانی چون خواجه عبدالله انصاری، شیخ ابوالحسن خرقانی، عطار نیشابوری، مولانا، سعدی و حافظ بوده و در شکل‌گیری عرفان عاشقانه ایرانی نقشی اساسی ایفا کرده است.

اهمیت بایزید بسطامی نه‌تنها در پایه‌گذاری مکتب عرفان ایرانی، بلکه در نگاه انسانی و جهانی او به علم، صلح و همزیستی است. او علم و معرفت را راهی برای رشد درونی، توسعه انسانی و ایجاد جامعه‌ای عادل و آرام می‌دانست. دیدگاهش درباره هماهنگی انسان با طبیعت نیز با اصول توسعه پایدار در عصر حاضر هم‌راستا است.

به‌اختصار، بایزید بسطامی را می‌توان عارفی جهانی و پیشرو دانست که اندیشه‌هایش درباره عشق، دانش و همزیستی، حتی پس از بیش از هزار سال، همچنان برای جهان امروز الهام‌بخش است.