گورستان گور کافری بهاباد؛ رمزگشایی از تاریخ باستان در سرزمین خاموشان

به گزارش ایرنا، استان یزد به‌واسطه غنای شگفت‌انگیز بناها و بافت‌های تاریخی‌اش مشهور است، اما یکی از ناشناخته‌ترین استان‌های کشور از لحاظ مطالعات باستانشناسی است و اطلاعات مدون و منتشر شده بسیار اندکی از ادوار فرهنگی – تاریخی هزاره‌های قبل این استان، وجود دارد، دلیل این موضوع شاید غنای بافت و بناهای تاریخی زنده این استان یزد باشد که توجه بیشتری را به خود جلب کرده است ، هرچند عدم انتشار دستاوردهای پژوهشی باستان شناسی در این استان نیز می‌تواند یکی از عوامل آشنایی با آثار کهن استان باشد.

کمترین میزان بررسی های باستان شناسی نیز در سطح کشور به استان یزد اختصاص دارد و فقدان بررسی‌های باستان شناسی در یزد، عامل اصلی شناخت اندک اولیه‌ و پایه‌ای از ویژگی‌های فرهنگی – تاریخی و باستان شناختی این استان است.

شهرستان بهاباد نیز از این قاعده مستثنی نیست، این شهرستان در شرق استان و هم‌مرز با استان‌های کرمان و خراسان جنوبی بوده و سرشار از ظرفیت‌های منابع معدنی، کشاورزی و همچنین تاریخی دیرینه اما کمتر شناخته شده است.

در این میان، محوطه گورستان تاریخی گور کافری کویجان بهاباد با بیش از یکهزار و ۷۹۳ قبر شناسایی شده در وسعتی نزدیک به یکهزار هکتار، یکی از مهم‌ترین و بزرگ‌ترین گورستان‌های باستانی منطقه محسوب می‌شود که به دوره اشکانی نسبت داده شده است.

محوطه گور کافری در فاصله پنج کیلومتری جنوب غربی شهر بهاباد و غرب و شمال غرب روستای کویجان قرار دارد فاصله این گورستان تا مرکز استان ۱۵۶ کیلومتر است، این محوطه باستانی، حاوی شواهد ارزشمندی از زندگی، فرهنگ و آداب تدفین مردمان عادی آن دوران است و می‌تواند به شناخت عمیق‌تر از توالی فرهنگی و تاریخی این بخش از کشور کمک کند.

لزوم ثبت ملی و حفاظت از میراث فرهنگی گور کافری بهاباد

سرپرست گروه بررسی پیمایشی باستان شناسی محوطه گور کافری کویجان بهاباد در زمینه کشف این گورستان به خبرنگار ایرنا گفت: در بررسی‌های باستان شناسی پیمایشی و فشرده یک ماهه که از ساعت چهار صبح تا ۱۳ بعد از ظهر در محدوده گور کافری کویجان بهاباد انجام شده، یکهزار و ۷۹۳ قبر تاریخی در محدوده‌ای نزدیک به یک یک‌هزار هکتار شناسایی شد.

“محمد حسین عزیزی خرانقی” افزود: با توجه به تشابه بیشتر قبرها و اشیاء تدفینی، می‌توان این گورستان را متعلق به مردمان عادی دوره اشکانی دانست که در این محدوده، زندگی می‌کردند، البته این تاریخ‌گذاری نسبی و مقدماتی است و ممکن است پژوهش‌های تکمیلی منجر به تغییر در این گاه‌نگاری شود.

وی اضافه کرد: اشیاء تدفینی محدودی در گورها قرار داده شده که شامل یک یا دو ظرف سفالی در بالای سر و پا و اشیاء کوچک مفرغی شامل دستبند و انگشتر و مهره‌های سنگی، خمیر شیشه بخش عمده این اشیاء را تشکیل می‌دهد.

عضو هیأت علمی و معاون پژوهشی پژوهشکده باستان‌شناسی کشور اضافه کرد: این حجم از تراکم در این وسعت زیاد، گور کافری کویجان را به یک محوطه گورستانی منحصر بفرد تبدیل کرده اما این محوطه بیش از چهار دهه است که مورد حفاری غیرمجاز قرار می‌گیرد و بیش از ۹۰ درصد گورهای آن تخریب شده است.

وی ادامه داد: برای شناخت بهتر از ماهیت این محوطه، علاوه بر بررسی پیمایشی فشرده و سیستماتیک در این محوطه، پنج گور نیز برای گمانه‌زنی انتخاب و مورد کاوش قرار گرفت.

عزیزی خرانقی تصریح کرد: با توجه به ساختار گورهای و عمق کم آن و امکان نفوذ رطوبت و آب به فضای داخلی به دلیل ساختار خاک پیرامون گور ، تقریبا هیچ بقایایی از اسکلت انسانی در گورها باقی نمانده و تنها در مواردی پوسته‌های فرسوده و خرد شده استخوان‌های بلند، باقی مانده است.

سرپرست بررسی پیمایشی باستان شناسی محوطه گور کافری کویجان بهاباد گفت: با وجود پیگیری‌های مداوم مسوولان محلی، به دلیل عدم شناخت و درک صحیح کارشناسی از عملکرد و اهمیت این محوطه شاخص، گور کافری در فهرست آثار ملی ایران به ثبت نرسیده و این موضوع منجر به تشدید حفاری‌های غیرمجاز در این محوطه شده است.

وی اضافه کرد: مطالعات گور کافری کویجان بهاباد در فاز اولیه بررسی شده و گام‌های بعدی پژوهشی شامل تکمیل پرونده برای ثبت ملی و انجام کاوش‌های علمی دقیق‌تر است تا این گورستان که قدمتی بیش از ۲ هزار سال دارد، به عنوان میراثی ارزشمند در مرکز فلات ایران حفظ و معرفی شود.

وی تصریح کرد: قبرها در این گورستان بر روی زمین به شکل مستطیل و بیضی ساخته شده است و به صورت تپه شکل است و امیدواریم پژوهش‌ها در گورستان گور کافری کویجان منجر به شناخت آثار متقن و دقیقی از دوره ناشتاخته اشکانی شود.

مرکز شهرستان بهاباد در فاصله حدود ۲۰۰ کیلومتری مرکز استان یزد قرار دارد.