پهپادهای مسلح و مانورهای نظامی؛ پاسخ ونزوئلا به تهدیدهای آمریکا

به گزارش ایرنا، در هفته‌های اخیر، روابط میان ایالات متحده و ونزوئلا بار دیگر به نقطه اوج خود رسیده است. پس از آنکه ارتش آمریکا چند قایق غیرنظامی را در دریای کارائیب هدف قرار داد، واشنگتن اکنون از احتمال گسترش عملیات نظامی در خاک ونزوئلا سخن می‌گوید؛ اقدامی که می‌تواند منطقه را وارد بحرانی تازه کند. دولت ترامپ این تحرکات را بخشی از «مبارزه با کارتل‌های مواد مخدر» می‌خواند، اما بسیاری از ناظران در آمریکای لاتین آن را بهانه‌ای برای مداخله و فشار سیاسی بر کاراکاس می‌دانند. در مقابل، دولت نیکلاس مادورو رئیس جمهوری ونزوئلا این حملات را مصداق آشکار تجاوز و نقض حاکمیت ملی خوانده و اتحاد منطقه‌ای در برابر تهدیدهای خارجی را خواستار شده است. موج محکومیت از سوی کلمبیا، برزیل و سایر کشورهای آمریکای جنوبی نیز نشان می‌دهد که نگاه عمومی منطقه بیش از هر زمان دیگری نسبت به سیاست‌های تهاجمی واشنگتن بدبین است.

در ادامه به اقدامات آمریکا علیه ونزوئلا و پاسخ متقابل این کشور به مداخلات کاخ سفید پرداخته‌ایم که طی چند بخش منتشر خواهد شد. بخش اول و دوم از این گزارش پیشتر منتشر شده است.

اقدامات متقابل ونزوئلا در سال ۲۰۲۵ در قبال آمریکا

واکنش‌های دیپلماتیک و سیاسی

دولت مادورو در برابر فشار بی‌سابقه آمریکا، یک پاتک دیپلماتیک فعال را در پیش گرفت. کاراکاس با تکیه بر قدرت‌های دوست و مجامع بین‌المللی، اقدامات آمریکا را غیرقانونی و خطرناک خواند. اوایل اکتبر، وزیر خارجه ونزوئلا به شکل رسمی برگزاری نشست اضطراری شورای امنیت را خواستار شد تا به «تهاجم» نظامی آمریکا در کارائیب رسیدگی شود. با پشتیبانی روسیه و چین، سفیر ونزوئلا در سازمان ملل متحد نسبت به حمله قریب‌الوقوع هشدار داد و استدلال کرد که «اقدامات خصمانه و تحریک‌آمیز» واشنگتن نشان می‌دهد هدف واقعی تغییر رژیم است. دیپلمات‌های ونزوئلایی روایت «نارکوتروریسم» (Narcoterrorism: تروریسم موادمخدر) را ساختگی دانستند و یادآور شدند حتی گزارش‌های نهادهای آمریکایی و سازمان ملل متحد سهم ونزوئلا را در قاچاق جهانی مواد مخدر «حاشیه‌ای» ارزیابی کرده‌اند. آنان از اعضای سازمان ملل متحد خواستند که به سرعت تنش‌زدایی و حاکمیت ونزوئلا را مطالبه کنند. هرچند قطعنامه الزام‌آوری تصویب نشد، اما ونزوئلا توانست توجه افکار عمومی جهانی را به سازمان ملل متحد جلب کند؛ دبیرکل و چندین عضو شورا نیز بر خویشتنداری و راه‌حل مسالمت‌آمیز تأکید کردند.

ونزوئلا در سطح منطقه از سازوکارهای اتحادیه آلبا-تی‌سی‌پی و جامعه کشورهای آمریکای لاتین و حوزه کارائیب (سلاک) برای محکومیت مداخله‌گرایی آمریکا بهره گرفت. کشورهای هم‌پیمان، مانند کوبا، نیکاراگوئه و بولیوی، قاطعانه از حق دفاع ونزوئلا حمایت کردند. حتی برخی دولت‌های منتقد مادورو نیز با اقدام نظامی آمریکا مخالفت نشان دادند؛ رئیس‌جمهوری مکزیک تحریم‌ها را نکوهش کرد و نسبت به تبعات انسانی مداخله هشدار داد. رئیس‌جمهوری برزیل که پیش‌تر خواهان گفت‌وگو بود، استقرار ناوهای آمریکایی را «منشأ تنش» و جرقه بالقوه جنگ خواند. ونزوئلا این مواضع را نشانه منزوی نبودن خود در قاره دانست و مادورو از رهبران منطقه برای رد دخالت خارجی قدردانی کرد. هم‌زمان، فرستادگان کاراکاس به پایتخت‌های مهم جهان اعزام شدند تا مستندات خود را ارائه و برای میانجی‌گری لابی کنند.

با وجود لحن تند ضدآمریکایی، کاراکاس برخی کانال‌ها را نیز باز نگه داشت. مادورو در سپتامبر نامه‌ای مستقیم به رئیس‌جمهوری آمریکا نوشت و بر «صلح از مسیر گفت‌وگو و تفاهم متقابل» تأکید کرد، ابتکاری که تحلیلگران آن را تلاشی برای دور کردن سایه جنگ دانستند. تیم ونزوئلا در سازمان ملل متحد نیز از آمادگی برای ازسرگیری گفت‌وگوهای میانجی‌گرانه نروژ با اپوزیسیون، در صورت کاهش فشارهای آمریکا، خبر داد. در حرکتی غیرمنتظره، کاراکاس میانجی‌گری کشور ثالثی مانند قطر را برای کاهش تنش دریایی پذیرفت. هرچند این ابتکارات به‌سرعت به نتیجه نرسید، اما نشان داد ونزوئلا همزمان با مقاومت، درِ تعامل گزینشی را نیز باز گذاشته است.

در داخل، مادورو با تکیه بر تهدید آمریکا، پایگاه خود را منسجم‌تر کرد. دولت، گفتمان انقلابی و دفاع از حاکمیت را پررنگ‌تر ساخت؛ جناح‌های رقیب در چاویسمو نیز در سایه خطر خارجی به هم نزدیک شدند. حزب حاکم گردهمایی‌های ضد «امپریالیسم» برگزار کرد و مادورو «دیوسدادو کابیو» را برای هدایت «کمیسیون دفاع ضدامپریالیستی» برگزید. دولت همچنین امنیت داخلی را تشدید و با استناد به «جاسوسی برای آمریکا» چند فعال مخالف را بازداشت کرد؛ اقدامی که با انتقاد غرب مواجه شد، اما حلقه نزدیک به مادورو آن را لازم برای خنثی‌سازی «ستون پنجم» پیش از هر درگیری احتمالی دانست.

اقدامات نظامی و امنیتی

با احتمال اقدام نظامی آمریکا، ونزوئلا در ۲۰۲۵ دست به مجموعه‌ای از تدابیر دفاعی زد. نیروهای مسلح از ماه اوت در بالاترین سطح آماده‌باش قرار گرفتند. مادورو به‌عنوان فرمانده کل قوا طرح‌های اضطراری دفاعی را فعال کرد و به شکل علنی هشدار داد «اگر یانکی‌ها حمله کنند، پاسخ می‌دهیم». یکی از گام‌های کلیدی، بسیج مردمی و نیروهای ذخیره‌ها بود؛ مادورو اعلام کرد چهار میلیون و ۵۰۰ هزار نیروی داوطلب برای پشتیبانی از ارتش آماده‌اند. این شبه‌نظامی‌های بولیواری به صورت عمده نیرویی مردمی‌ای هستند که در کنار یگان‌های نظامی آموزش جنگ نامتقارن دیده‌اند.

اواسط سپتامبر، ارتش رزمایش گسترده «کارائیبِ حاکم» را در جزیره «لا اورچیلا» نزدیک محل فعالیت ناوهای آمریکایی برگزار کرد. طی سه روز، ۱۲ شناور نیروی دریایی، ۲۲ فروند هواگرد و بیش از ۲۰ قایق گشتی مانور دادند و آتشبارهای پدافندی و موشک‌های ساحل به دریا در آماده‌باش بالا قرار گرفت. «ولادیمیر پادرینو» وزیر دفاع، بر مانورهای نظامی شامل عملیات پهپادهای مسلح و شناسایی، مانورهای ضدزیردریایی و شبیه‌سازی جنگ الکترونیک نظارت داشت و به صراحت گفت این رزمایش‌ها پاسخی به «صدای تهدیدآمیز و زمخت واشنگتن» است. تلویزیون دولتی تصاویر هلی‌برن آبی–خاکی و گشت ناوها را پخش کرد تا پیام آمادگی برای دفع هرگونه یورش دریایی مخابره شود. اندکی بعد، رزمایش «استقلال ۲۰۰» در شرق این کشور نیز به‌منزله آزمون آمادگی سراسری برای مواجهه هم‌زمان با تهدیدها اجرا شد.

دولت مادورو همچنین اعلام کرد اگر خطر حمله قریب‌الوقوع باشد، به اقدامات امنیتی فوق‌العاده متوسل می‌شود. یکم اکتبر، مادورو از آمادگی برای اعلام وضعیت فوق‌العاده، مطابق قانون اساسی خبر داد؛ تصمیمی که اختیارات دولت را در زمان جنگ به‌شدت افزایش می‌دهد. پیش‌نویس فرمانی به بحث گذاشته شد که به دولت اجازه می‌داد شهروندان را برای مأموریت‌های دفاعی فراخواند.

ونزوئلا در پی جلب پشتیبانی یا دست‌کم مشاوره نظامی از متحدان خود نیز بود. در ۲۰۲۵، هیات‌های کوچکی از مستشاران نظامی روس برای آموزش و نگهداشت تجهیزات به ونزوئلا رفت‌وآمد داشتند. روسیه پیش‌تر سامانه‌های پدافند هوایی مانند اس-۳۰۰ و جنگنده در اختیار ونزوئلا گذاشته بود. اگرچه نیروی رزمی خارجی به‌صورت علنی در ونزوئلا مستقر نشد، این همکاری‌ها احتمالاً سطح آمادگی این کشور را ارتقا داد. مشاوران اطلاعاتی و امنیتی کوبا نیز که سال‌ها در ساختار امنیتی ونزوئلا حضور دارند، در فعالیت‌های ضدجاسوسی و برنامه‌ریزی دفاع شهری نقشی محوری ایفا کردند.

در حوزه امنیت داخلی، دولت مادورو به‌طور تهاجمی به‌دنبال تهدیدهای درون‌زا رفت؛ چند نفر به اتهام جاسوسی برای آمریکا یا طراحی خرابکاری بازداشت شدند، از جمله برخی افسران پیشین که گفته شد با شبه‌نظامیان کلمبیایی هماهنگ بودند. کنترل‌های مرزی با کلمبیا تشدید شد تا از نفوذ جلوگیری شود. «دیوسدادو کابیو» دبیرکل حزب حاکم سوسیالیست ونزوئلا در تلویزیون دولتی کتابی درباره تاکتیک‌های چریکی ویتنامی را بالا گرفت و هشدار داد هر نیروی مهاجم آمریکایی با «باتلاقی خونین» شبیه ویتنام مواجه خواهد شد؛ پیامی که آشکارا بر راهبرد جنگ طولانی‌مدت که شامل ترکیبی از مقاومت متعارف و نبرد چریکی می‌شود.