مازندران مهیا برای جانفشانی «آرش»

به گزارش ایرنا، در حالی چند روزی به گرامیداشت هفته و روز مازندران باقی ماند که مازندران شناسان نامدار همانند «سیروس مهدوی» و «طیار یزدان پناه» در جمع دوستداران تاریخ و فرهنگ مازندران در بابل گرد هم آمده و با واکاوی تاریخ این خطه در یک سیر تاریخی بر نقش ممتاز مردم مازندران در تمدن آفرینی تاکید کردند.

بررسی های علمی و تحقیقاتی این پژوهش گران نشان از غنای فرهنگی مردم مازندران و مقابله با مهاجمان اموی و عباسی دارد که این مردم در طول تاریخ ضمن حفظ استقلال خود برای ایران جانفشانی های زیادی داشتند.

مازندران شناسان بر این باورند اقوام کهن مازندران که ریشه در اعماق تاریخ دارند هزاران سال پیش گام های موثری برای شکل گیری تمدن واحدی برای مازندران و گیلان بر داشتند که برخی از این سنت ها همچنان تداوم دارد.

آنها با بیان تحلیلی از چگونگی جشن «تیرماه سیزده شو» و جانفشانی آرش کمانگر بر این باورند این اساطیر شهیر باید به درستی برای نسل جوان معرفی شوند و این سنت ها که زنده کننده فرهنگ مازندران که بخشی از فزهنگ غنی ایران است حفظ شود.

آرش کمانگیر نام یکی از اسطوره‌های کهن ایرانی و همچنین نام شخصیت اصلی این اسطوره است که در زمان پادشاهی منوچهر پیشدادی می زیست. بنا به روایات تاریخی، در زمان پادشاهی منوچهر پیشدادی، در جنگی با توران، افراسیاب سپاهیان ایران را در مازندران محاصره می‌کند.

سرانجام منوچهر پیشنهاد صلح می‌دهد و تورانیان پیشنهاد آشتی را می‌پذیرند و قرار بر این می‌گذارند که کمانداری ایرانی برفراز البرزکوه، تیری بیندازد و تیر به هر کجا نشست آنجا مرز ایران و توران باشد.

بر اساس این روایت که در تمامی متون تاریخی و منظومه ها ادبی یکسان است، آرش از پهلوانان ایران داوطلب این کار می‌شود و به بالای کوه دماوند می‌رود و تیر را پرتاب می‌کند. تیر از صبح تا غروب حرکت کرده و در کنار رود جیحون یا آمودریا بر درخت گردویی فرود می‌آید و آنجا مرز ایران و توران می‌شود.

روایت اینگونه ادامه می یابد که آرش پس از این تیراندازی، از خستگی پیکرش پاره پاره شده و در خاک ایران پخش می‌شود و جانش در تیر دمیده می‌شود.

مطابق با برخی روایت‌ها «اسفندارمذ» که از او به عنوان فرشته ای یاد می شود، تیر و کمانی را به آرش داده و گفته بود که این تیر خیلی دور می‌رود ولی هر کسی که از آن استفاده کند، خواهد مرد با این وجود آرش برای فداکاری حاضر شد که از آن تیر و کمان استفاده کند. بسیاری آرش را از نمونه‌های بی‌همتا در اسطوره‌های جهان دانسته‌اند؛ وی نماد جانفشانی در راه میهن است.

در مورد روز و زمان تیر انداختن آرش ۲ روایت وجود دارد که یکی در رسال پهلوی ماه فروردین، روز خرداد و روایت دیگری که در «آثار الباقیه» و «زین الاخبار» آمده است.

در رساله پهلوی اینگونه آمده که آرش، در روز ششم از ماه فروردین تیر خود را افکند. در روایت آثار «الباقیه» این رویداد در روز سیزدهم از تیرماه (که مطابق با جشن تیرگان کوچک است) اتفاق افتاده و روزی که خبر جای فرود آمدن تیر را آوردند روز چهاردهم تیر (روز گوشی یا تیرگان بزرگ) بوده است.

در مازندران از کهن ترین زمان، در هر ماه جشنی برگزار می شد و از این جشن های دوازدگانه تـنها جشن تیرگان با نام تیرماه سیزه شو (شب سیزده تـیرماه) هنوز در استان برگزار می شود، اما برگزاری جشن های دیگری چون فروردینگان، اردیبهشت گان و بقیه جشن ها به دست فراموشی سپرده شده است.
افزون بر یکی بودن نام روز و ماه، جشن تیرگان را سالروز حماسه مشخص شدن مرز ایران با تیراندازی آرش می دانند، تیری که از کمان این کمانگیر مازندران به هوا پرتاب شد تا مرز ایران و توران را مشخص کند و سالروزی برای برپایی جشنی به منظور پاسداشت تمام آنچه از فرهنگ و هنر دیار طبرستان است.

مردم تاریخ بخوانید

در این پیوند سیروس مهدوی نویسنده و پژوهشگر تاریخ مازندران اظهار کرد: مردم باید تاریخ را به درستی مطالعه کنند تا پی به غنای فرهنگی و پیشینه کهن سرزمین خود آگاهی یابند.

وی گفت: اگر مردم تاریخ را همانند تاریخ طبری به درستی مطالعه کنند افرادی همانند «مازیار» را یک قهرمان معرفی نمی کنند چرا که این فرد به مردم این خطه از شمال خیانت کرد.

وی با بیان این مطلب که هر چند افرادی نام فرزندان و خیابان های و بیمارستانهای شهر را به نام «مازیار» نامگذاری کردند، ادامه داد: با مطالعه درست تاریخ طبری و نامه های که مازیار برای خلفای عباسی نوشته مشخص شد که وی به مردم این خطه خیانت کرد.

مهدوی ادامه داد: مردم مازندران به درجه ای از دانش و غنای فرهنگی رسیده اند که بدون مطالعه دقیق و بررسی های محققان مطلبی را مورد پذیرش قرار ندهند.

پژوهشگر تاریخ مازندران با بیان این مطلب که آرش کمانگیر باید سینه به سینه برای نسل های بعدی بدرخشد، اظهار کرد: فلسفه «تیرماه سیزده شو»و اجرای مراسم« لال شو» نشانه ای از کمان آرش کمانگیر است که مرز ایران را با جانفشانی مشخص کرد.

وی با اشاره به این مطلب که جشن تیرماه سیزده شود از جمله سنت های درخشانی است که باید در این خطه از شمال زنده بماند، اظهار کرد: مردم مازندران هر ساله با شکوهی هر چه تمام تر این مراسم را جشن گرفته و این سنت باید ماندگار بماند.

۱۴ آبان ماندگار در تاریخ

سیروس مهدوی اظهار کرد: درباره ۱۴ آبان و روز مازندران، چهار نفر عازم تهران شدیم تا بتوانیم برای شناساندن فرهنگ و آداب و رسوم و فرهنگ در میان مردم نیازمند روزی ملی در استان مازندران بود.

مهدوی با بیان اینکه مازندران در روز ملی خود می‌تواند استقلال خود را حفظ کند، افزود: طی بررسی‌های انجام شده در گذشته در روز ۲۵ ماه مبارک رمضان در سال ۲۵۰ هجری قمری که معادل ۱۴ آبان ماه روزی بود که نخستین حکومت مستقل علویان در جهان اسلام در استان مازندران انتخاب شد که جنبه جهانی داشت.

وی درباره جنبه جهانی حکومت علویان در ۲۵ رمضان سال ۲۵۰ هجری قمری، گفت: مازندران خودش به طور مستقل توانست راه درست اسلام را در روز ۱۴ آبان انتخاب کند که به مناسبت این روز این استان به خود می‌بالد که توانسته شخصت واقعی خود را بدست آورد و مهر ولایت را در این روز انتخاب کرد.

این محقق یادآور شد: روز ۱۴ آبان تمامی رگ‌های فرهنگ و آداب و رسوم و سنت‌های مازندرانی به شاهرگ علوی می‌پیوندد و پیکره‌مان را شکل می‌دهد و می‌تواند چهره واقعی خود را پیدا کنیم.

طبق مصوبه تعیین مناسبت‌های جدید برای درج در ضمیمه تقویم رسمی کشور که بنا به پیشنهاد وزرات فرهنگ و ارشاد اسلامی در جلسه ۸۶۴ مورخ ۳۱ خردادماه سال ۱۴۰۱ شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب شد، ۱۴ آبان‌ماه در تقویم رسمی به عنوان «روزمازندران» نام‌گذاری شد.

مازندران استانی پر از تاریخ افتخارآمیز در کنار طبیعتی بکر و زیبا و مردمانی سخت کوش و با اصالت است که هنگامی که نام مازندران می‌آید زبان‌ها به شماره افتاده و قلم‌ها سست می شود چراکه دریای پرسخاوتش، دماوند رشیدش، جنگل‌های سبز و سربه فلک کشیده‌اش، دشت‌های وسیع و خوش منظرش، آب و هوای با صفایش، چشمه‌های زلال البرزش، امیر پازواری‌اش، نغمه‌های زهره برای طالبش، ۱۰ هزار شهید خونین‌اش و داغ جوانانش در کربلای پنج و شلمچه در هشت سال دفاع مقدس و خان‌طومان و شهدای مدافع حرمش همگی جلوهای رنگارنگی به این دیار داده که می طلبد در این روز به آن پرداخته شود.

مازندران یا همان تبرستان از دیرباز بنام دیار علویان نامیده شده چرا که این منطقه عشق و علاقه خود را به خاندان عصمت و طهارت (ع) ثابت کرده و بیش از یک هزار و ۱۷۰ سال محبت به این خاندان در وجود مردمان غیورش نقش بسته است.

۱۴ آبان روز مازندران یادآور حضور علویون در این دیار سبز است و مردمان این منطقه در سال ۲۵۰هجری قمری اولین حکومت شیعی جهان را تشکیل دادند. این قوم در روز خجسته عید سعید فطر ۲۵۰ هجری قمری در مسجد جامع کجور نماز عید را به امامت حسن بن زید علوی برگزار کردند و با برپایی این نماز سنگ بنای نخستین حکومت شیعی در جهان را بنیان نهادند.