«سنتور کودک» چگونه ساخته شد؟

داوود شیرازی در گفت‌وگو با خبرنگار موسیقی ایرنا درباره ساخت «سنتور کودک» اظهارداشت: سالیان بسیاری به این فکر بودم که وسیله‌ای را برای آموزش موسیقی ایرانی به کودکان بسازم، چون هیچ ابزاری برای آموزش موسیقی ایرانی به کودکان نداریم و وقتی که می‌خواهیم نواختن ساز سنتور یا هر ساز ایرانی دیگری را به آنان بیاموزیم، مجبور هستیم ابتدا نواختن ساز بِلز و سپس نواختن ساز ایرانی را به کودکان بیاموزیم، در این روند سلیقه موسیقی آنان متمایل به موسیقی غربی می‌شود و به اصل خود بازنمی‌گردند، به همین علت مرگ تدریجی و خاموشی برای موسیقی ایرانی اتفاق می‌افتد که برایم بسیار غم‌انگیز است.

وی گفت: سال ۱۳۹۳، ساز سنتور را ساده کردم و ساز جدید به نام «سنتور کودک» را ابداع کردم که می‌توانیم از ابتدا و از دوران کودکی، موسیقی ایرانی را به این قشر آموزش دهیم. این ساز سال ۱۳۹۴ ثبت اختراع شد اما در این سال‌ها به دلیل مشکلاتی که برای تالیف مجموعه کتاب سنتور کودک وجود داشت، در نهایت جلد اول مجموعه، امسال منتشر و رونمایی خواهد شد.

شیرازی افزود: مجموعه کتاب‌های آموزشی این ساز شامل بخش‌های مضراب‌زنی و دستگاه‌های ایرانی است که مهمترین بخش‌های دستگاه شور، از جمله درآمدهای شور، ابوعطا، دشتی، افشاری و بیات‌ترک را به‌ صورت ساده با ترانه‌ها و ملودی‌های کودکانه ارایه می‌کند و این آوازها و دستگاه‌های موسیقی ایران با تکرار و تمرین در ذهن کودک ماندگار می‌شوند.

مخترع «سنتور کودک» درباره چگونگی ساخت این سنتور بیان کرد: سنتور معمولی دو ردیف خَرَک دارد که سیم‌ها از لابلای یکدیگر عبور می‌کنند و این درهم رفتگی سیم‌ها تمرکز کودک را مختل می‌کند، برای ساخت سنتور کودک، یک ردیف خَرَک را از ساز سنتور حذف کردم، بخش بَم حذف شده و فقط بخش سفید و پشت خَرَک باقی مانده که آن هم یک اِکتاو بالاتر است یعنی صدای زیر و سوپرانو دارد و کودکان بسیار به آن علاقه‌مند هستند، در کتاب موسیقی درمانی آمده است که به صدای سوپرانو یا زیر، «ویتامین سی صوتی» می‌گویند یعنی این صدا در مغز کودکان نقش ویتامین سی صوتی دارد، ماندگارتر و برایشان بسیار دلپذیر است.

وی اظهارداشت: همچنین هر خَرَک سنتور چهار سیم دارد که در «سنتور کودک» به سه سیم کاهش پیدا کرده است و استفاده از این ساز برای کودکان بسیار راحت است و آنان می‌توانند به راحتی سیم‌ها را تشخیص دهند و ساز بزنند، با وجود اینکه سنتور کوچک است اما به دلیل حذف سیم‌های زرد فضای بیشتری برای مضراب‌زنی دارد و کودک می‌تواند نواختن ساز را بسیار آسان و صحیح بیاموزد. «سنتور کودک» در حفظ موسیقی ایرانی بسیار تاثیرگذار خواهد بود و کمک می‌کند تا کودکان از سنین چهار، پنج سالگی به صورت مستقیم با موسیقی ایرانی آشنا شوند.

شیرازی خاطرنشان کرد: تاکنون فقط سازهای کوبه‌ای برای آموزش موسیقی به کودکان ساخته شده است اما ساز ملودیک برای آموزش موسیقی به آنان نداریم، شاید کسی ساز خاصی را ساخته باشد اما فراگیر نشده و ما خبر نداریم که در بازار موسیقی و در آموزشگاه‌های موسیقی به صورت آکادمیک ارایه شده باشد.

وضعیت آموزش موسیقی به کودکان

مدیر پژوهشکده سنتور درباره وضعیت آموزش موسیقی به کودکان گفت: آموزش موسیقی به کودکان ارتقا پیدا کرده است، شاید در ۳۰ سال گذشته اینگونه نبوده است اما اکنون کمتر خانواده‌ای را می‌بینیم که فرزندشان را در یک کلاس موسیقی ثبت‌نام نکنند، خانواده‌ها و فرزندانشان از رویدادهای موسیقایی استقبال می‌کنند و اگر ما این خوراک را به آنان ندهیم، ابزار موسیقی درست نکنیم و کارشان را تسهیل نکنیم، به بیراهه می‌روند و حیف است، ما باید بهترین امکانات را برای آنان فراهم کنیم تا امکانات لازم برای آموزش موسیقی به کودکان وجود داشته باشد وگرنه آنان مجبور هستند که موسیقی غربی بیاموزند که به ضرر فرهنگ اصیل ایرانی است.

وی با اشاره به انتقادهای مطرح شده مبنی بر گرایش کودکان و نوجوانان به موسیقی غربی و فراموش شدن موسیقی سنتی و ایرانی افزود: در جریان پژوهش‌هایم چرایی این موضوع را بررسی کردم که چرا کودکان و نوجوانان تمایلی به آموزش و نواختن ساز ایرانی ندارند، مگر موسیقی ما بد است؟، می‌دانیم موسیقی غنی و فوق‌العاده خوبی داریم اما چرا کودکان و نوجوانان به گونه‌های دیگری از موسیقی گرایش پیدا می‌کنند؟

شیرازی بیان کرد: می‌گویند عقلی که تا هفت سالگی نیامد تا ۷۰ سالگی هم نمی‌آید. براین اساس تربیت کودک تا هفت سالگی شکل می‌گیرد، وقتی که از سنین کمتر از هفت سال به کودکان موسیقی دیگری غیر از موسیقی ایرانی می‌آموزیم، چگونه توقع داریم که آنان بعدها در این حوزه فعالیت کنند؟ در مدارس، موسیقی آموزش داده نمی‌شود و در آموزشگاه هم موسیقی که آموزش داده می‌شود، موسیقی غربی است، در تلویزیون هم تصاویر و فیلم‌هایی از سازهای گیتار یا پیانو نمایش داده می‌شود، ساز ایرانی در وطن‌مان غریب است. پس طبیعی است که کودک به سمت موسیقی غربی گرایش پیدا می‌کند.

این پژوهشگر موسیقی اظهارداشت: پس راهکار اصلی این است که آموزش موسیقی از دوران کودکی آغاز شود و باید ترانه‌ها، سازها و موسیقی‌مان را ساده کنیم تا برای کودکان قابل فهم باشد و بتوانند سازها را بنوازند و از این طریق با موسیقی ایرانی آشنا شوند.

وی درباره حضور در نخستین نمایشگاه موسیقی کودک و نوجوان که اردیبهشت ماه امسال برگزار شد، گفت: مشتاقانه در این نمایشگاه حضور پیدا کردم اما متاسفانه فعالان موسیقی کودک در این نمایشگاه کمتر حضور پیدا کرده بودند و انواع سازهای موسیقی برای بزرگسالان بود و ما هم در نمایشگاه موسیقی کودک و نوجوان حضور پیدا کردیم تا جای موسیقی ایرانی را پر کنیم. اکثر خانواده‌ها به همراه فرزندانشان در نمایشگاه حضور پیدا کردند تا کودکانشان بتوانند سازها را از نزدیک ببینند و لمس کنند، علی‌رغم مشکلاتی که وجود دارد، سعی می‌کنیم چراغ موسیقی ایرانی را روشن نگه داریم، به امید روزی که این موسیقی به آنچه استحقاقش را دارد، برسد.

سازهای پژوهشکده سنتور

شیرازی درباره فعالیت‌های پژوهشکده سنتور بیان کرد: این پژوهشکده سال ۱۳۸۹ با مدیریت بنده تاسیس شد و طی ۱۵ سال اخیر با بهره‌مندی از تکنولوژی‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری نوین به تحقیق و پژوهش برای پیشبرد ساز سنتور پرداخته است و تاکنون موفق به ثبت چندین اختراع در این زمینه شده و کیفیت و استاندارد قابل توجهی در ساخت سنتور ارائه کرده است.

وی افزود: این پژوهشکده سال ۱۳۹۵ موفق به دریافت سه نشان ملی مرغوبیت و برتری از سازمان صنایع دستی شده است. اساتید و نوازندگان طراز اول ایران از سنتورهای این پژوهشکده استفاده کرده و آنها را تایید کرده‌اند. مدیر پژوهشکده سنتور به تازگی سنتور کودک را برای آموزش موسیقی ایرانی به این گروه سنی اختراع و به ثبت رسانده است.

مدیر پژوهشکده سنتور اظهارداشت: عمده فعالیت‌های این پژوهشکده، مطالعه، پژوهش و تولید این ساز است اما با یک رویکرد متفاوت، به رفع عیوبی که در ذات ساز سنتور وجود دارد، می‌پردازیم و نخستین بار توانستم گوشی «روان کوک» را ابداع و ثبت کنم، این نوآوری جایگزینی برای روش معمولی ابزار کوک سنتور است، باعث می‌شود کوک کردن ساز بسیار ساده‌تر شود و سنتور، کوک خود را بهتر نگه دارد، همچنین در صدادهی ساز تاثیرگذار است. اساتید موسیقی همچون زنده‌یاد محمدرضا شجریان و خانواده کامکارها از این ساز استقبال و حمایت کردند.

شیرازی گفت: در ساختار سنتور هم تحقیقاتی را انجام دادم. تاکنون حدود هشت نوع سنتور جدید ساختم، نخستین سنتور، مدل «آرزو» است؛ چون آرزو داشتم سنتوری با کیفیت و با قیمت مناسب بسازم که حفظ کوک بالایی داشته باشد و هنرجویان مجبور نباشند هر لحظه ساز را کوک کنند، سپس سنتورهایی در مدل‌های مختلف همچون «الماس»، «گوهر»، «گوهر ویژه»، «کهربا» و «یاقوت سرخ» ساختم، همه این مدل‌ها از لحاظ صدادهی، جنس صدا و مواد ساخته شده، با یکدیگر متفاوت هستند و استقبال خیلی خوبی هم از این سازها شده است.