یخ تاریخ در غار “یخکان” خلخال

به گزارش ایرنا، شهرستان تاریخی و کوهپایه ای خلخال در جنوب استان اردبیل، از جاذبه های گردشگری متنوعی برخوردار است و یکی از جلوه های طبیعی و ثبت ملی شده آن غار یخکان است که نام با مسمایش حکایت از سوز سرمای درون آن دارد و به علت طبیعی بودن غار، زمان پیدایش آن معلوم نیست.

بر اساس اعلام واحد روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اردبیل، غار یخکان خلخال با محدوده ای به وسعت یک هزار و ۱۰۰ هکتار در سال ۱۳۸۱ به عنوان اثر طبیعی ملی به رسمیت شناخته شده است.

این غار در منتهی الیه جنوب شرقی شهرستان خلخال در ضلع غربی کوه اشتر ماسوله و در ارتفاع ۲ هزارو ۳۴۵ متری دامنه جنوبی قله سه هزار و ۱۲۰ متری شاه معلم واقع شده و وجه تسمیه آن، خاصیت تشکیل یخ در بخشی از فضای درونی غار است.

هوای داخل غار، سرد و به شدت نمناک است و بر اثر جمع شدن قطرات ناشی از تقطیر بخار آب هوای بیرون با دیواره سرد غار، حوضچه های آب به ابعاد ۲۰ × ۷۰ و عمق ۱۵۰ سانتی متر در ضلع شرقی کف غار تشکیل داده است.

دهانه ورودی غار، بسیار تنگ و کوچک و در حدود ۴۰×۵۰ سانتی متر می باشد و از طریق یک راهرو تنگ و باریک و طولانی به طول ۱۰ متر و به قطر حداکثر ۵۰ سانتی متر به تالار وسیعی منتهی می شود.

طول و عرض تقریبی تالار به ترتیب ۵/۳۶ و ۱۵ متر و حداکثر ارتفاع آن در حدود ۱۲ متر است و تالار اصلی از جانب ضلع غربی بوسیله راهروهایی پیچ در پیچ به تالارهای به نسبت کوچکی مربوط می شود.

از خصوصیات ویژه این بخش از غار، جریان مداوم هوای مرطوب و تشکیل بلورهای یخ به صورت قندیل و ورقه های نازک در قسمت هایی از دیواره های سقف می باشد.

نکته جالب اینکه در مواقعی که هوای بیرون گرم است، در داخل غار انجماد صورت می گیرد و با سرد شدن هوای خارج، علاوه بر اینکه یخ تشکیل نمی شود بلکه توده یخ های موجود نیز شروع به کاهش می نماید.

خفاش که پستاندار معمول غارها می باشد در این غار مشاهده نمی شود و گفته می شود که این امر معلول هوای سرد و مرطوب فضای غار است.

به دلیل قطر کم دهانه ورودی غار و وجود تالارهای فرعی وسیع و راهروهای پیچ در پیچ و فضاهای ناشناخته داخل مطالعه بیولوژیک غار با مشکلات عدیده ای مواجه است.

رئیس گروه باستان شناسی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اردبیل، درباره غار یخکان خلخال گفت: نام قدیم این غار در منطقه خلخال “بوزلوخ” یعنی مکانی آمیخته به یخ بوده است و گویا مردم بومی از آن، یخ می برده اند.

روح الله محمدی افزود: حمدالله مستوفی در قرن هشتم به این منطقه سفری داشته و در یکی از آثارش نوشته است که در خلخال، محلی به نام “کوی دره” وجود دارد که در یک طرف آن چشمه آبگرم وجود دارد به طوری که تخم مرغ را به راحتی می پزد و در طرف دیگر مکانی به نام “بوزلوخ” که انباشته از یخ است.

رئیس اداره زیستگاه ها و مناطق اداره کل حفاظت محیط زیست استان اردبیل هم در این راستا گفت: غار یخکان دارای یک تالار با ارتفاع قابل توجه و طول بزرگ و دالان گسترده است و گویا در سال های بسیار قدیم، در تابستان نیز دارای یخ بوده است و از این رو غار را یخکان یعنی کان یخ نامیده اند.

یوسف مهدی زاده افزود: به احتمال زیاد در اثر زمین لرزه، ریزش هایی در اطراف غار یخکان صورت گرفته و دهانه غار کوچک و تنگ شده و در جانب دیگر غار، دریچه ای بر اثر زلزله باز شده و این تغییرات سبب عوض شدن شرایط هوا و دمای داخل غار شده و یخ ها به تدریج آب شده است.

وی ادامه داد: از منظر ضرورت توجه و نگهداری غار یخکان، به تدوین طرح مرمت و احیای آن نیاز است و به نظر می رسد باید این امر به لحاظ اهمیت و ثبت ملی شدن یخکان، تحقق یابد.

او از شناسایی ۳۸ غار کوچک، بزرگ، دست کند و طبیعی در استان اردبیل خبر داد و افزود: فقط غار یخکان در استان به عنوان یک اثر ملی در ردیف غارها ثبت ملی شده است.

رئیس اداره زیستگاه ها و مناطق اداره کل حفاظت محیط زیست استان اردبیل تاکید کرد که بایدغارها درجه بندی شوند و مدیریت آنها که بیشتر به مراقبت مربوط است به ارگان ها سپرده شود، همان گونه که غار گلستان شهرستان نیر به دهیاری مربوطه واگذار شده است.

به گزارش ایرنا؛ استان اردبیل دارای غارهای متعددی است که از جمله آنها می‌توان به غار کنزق، ورگه سران و ویند کلخوران در سرعین، بوینی یوغون در نیر، بنه لر، داشکسن و قره قیه در مشگین‌شهر، هواشناق در کوثر و هفت خانه (یدی دام)، ازنو، درو و کلور در خلخال اشاره کرد.

استان اردبیل با جاذبه های طبیعی، تاریخی، اقتصادی و مذهبی در ۱۲ شهرستان در شمال غرب ایران واقع شده و از مقاصد گردشگری مسافران و گردشگران داخلی و خارجی است.