هشدار! فوک خزری در مسیر انقراض

به گزارش ایرنا، در گستره چشم‌نواز بزرگترین دریاچه جهان و در بین جانوران دریایی، تنها پستاندار این پهنه آبی منحصربه‌فرد را با نام فوک خزری (Caspian Seal) یا «سگ آبی» می‌شناسیم که جمعیت بیش از یک میلیونی آن در گذشته اکنون و بنا به دلایل مختلف کاهش یافته و به استناد برخی منابع به ۷۰ هزار قلاده رسیده و همین جمعیت نیز سالانه یا در تور صیادان می‌افتند، یا گاه بر اثر تکثیر نوعی از شانه‌دار مهاجم دریایی به نام «نمیوپسیس» از بین می‌روند.

فوک‌ خزری تنها پستاندار بزرگترین دریاچه جهان و یکی از معروف‌ترین موجودات دریای کاسپین که مدت‌هاست حال خوشی ندارد. طی سال‌های اخیر مشاهده لاشه‌های این گونه متفاوت آبزی در سواحل جنوبی دریای کاسپین این نگرانی را در بین دوستداران محیط زیست به وجود آورده که خطر انقراض نسل فوک‌های خزری بیش از هر زمان دیگری این جاندار دریایی را تهدید می‌کند.

بر اساس اعلام اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت، فوک خزری در فهرست جانوران آسیب‌پذیر قرار داشته و نیاز شدید به حفاظت دارد. اما این حفاظت فقط مختص ایران نیست و باید کشورهای روسیه، ترکمنستان، قزاقستان و جمهوری آذربایجان نیز به عنوان همسایگان خزر در این زمینه مشارکت کنند.

در این ارتباط رئیس اداره محیط‌زیست دریایی اداره‌کل حفاظت محیط‌زیست مازندران گفت: سه مرکز حمایت فوک خزری در شهرستان‌های تنکابن، بابلسر و میانکاله درحال راه‌اندازی است.

سیدمحسن کاظمی‌تبار به تشکیل دبیرخانه برنامه اقدام ملی حفاظت از فوک‌ها در دانشکده تربیت مدرس نور، افزود: سه مرکز حمایت فوک خزری در شهرستان‌های تنکابن، بابلسر و میانکاله درحال راه‌اندازی است.

وی بیان کرد: اقدامات مربوط به تجهیزات این مراکز انجام شده و به‌زودی شاهد افتتاح این مراکز در شهرستان‌های استان خواهیم بود.

کاظمی‌تبار افزود: در کنار بحث‌های زیست‌محیطی و اهمیت حفاظت از این گونه مهم دریایی موضوعات مربوط به آموزشی و فرهنگی نیز در دستور کار قرار دارد.

وی یادآور شد: البته با توجه به اهمیت حفاظت ازاین‌گونه در دریا در کنار پایش‌های دریایی، پایش‌های ساحلی در دستور کار ما قرار دارد.

رئیس محیط‌زیست دریایی اداره کل حفاظت محیط‌زیست مازندران گفت: کماکان توصیه ما به مردم و مسافران این است درصورت مواجه شدن با لاشه فوک خزری موارد را با سامانه ۱۵۴۰ تماس بگیرند.

فوک خزر، کوچک‌ترین گونه فوک‌های واقعی، یعنی فوک‌های بدون گوش است و فقط در این دریاچه یافت می‌شود. این پستاندار دریای خزر در بیشتر نقاط دریا زندگی می‌کند و محل زیست آن بر حسب در دسترس بودن مواد. غذایی و به صورت فصلی متغیر است. در فصل تابستان و پاییز بیشتر فوک‌های خزر در آب‌های سرزمینی ایران به سر می‌برند.

در ایران و در سال‌های دهه ۶۰ تعدادی از ساکنان مازندران خاطراتی از دیدن فُک‌ها که به آن «سگ آبی» نیز می‌گویند در اسکله‌های خلوت مانند اسکله «نکا» به یاد دارند. فوک خزری از لحاظ ژنتیکی و حفظ تعادل در زنجیره غذایی دریای خزر بسیار با ارزش و مهم است.

این گونه آبزی به واسطه قرار گرفتن در راس هرم غذایی و پراکنش آن در کل زیستگاه، به عنوان گونه شاخص دریای خزر محسوب می‌شود. وجود فوک در دریای خزر که معیشت بسیاری از مردم وابسته به آن است، از نشانه‌های سلامت دریای خزر به حساب می‌آید.

به طور کلی فوک‌های خزری به دمای آب وابسته هستند و هنگامی که دما افزایش پیدا کند، به قست‌های عمیق و سردتر دریا می‌روند. از این جهت دریای خزر با دمای متفاوت آب در نقاط مختلف توانسته زیستگاهی ارزشمند برای فُک‌های خزری به حساب آید.

در پهنه ۴۳۶ هزار کیلومتر مربعی دریاچه زیبای خزر و سواحل هفت هزار کیلومتری آن، پوشش گیاهی و جانوری خارق‌العاده‌ای وجود دارد که گفته می‌شود شامل بیش از ۵۰۰ گونه گیاهی و ۸۵۰ گونه جانوری است.

یکی از جاذبه‌ها و امتیازات مهم دریای خزر وجود انواع ماهیان است که گفته می‌شود شامل ۷۸ گونه از ۱۷ خانواده هستند و در بین ماهی‌های آزاد، خاویار، سفید، اردک‌ماهی، سوف، کپور، کیلکا، قزل‌آلا، کفال و کلمه، ماهی خاویار را تمام دنیا می‌شناسند و می‌دانند که سواحل ایران زیستگاه و خاستگاه مهم این خوراک تجاری است.