هند و یوان؛ دور زدن دلار در معاملات نفتی

تحریم‌های غرب و تغییر جریان‌های انرژی

تحریم‌های غرب علیه روسیه پس از جنگ اوکراین، جریان‌های جهانی انرژی را دگرگون کرده و هند و چین را به خریداران اصلی نفت روسیه تبدیل کرده است. اکنون سوال این نیست که دهلی‌نو و پکن انرژی خود را از کجا تأمین خواهند کرد، بلکه در ازای آن با چه ارزی پرداخت خواهند کرد.

پرداخت با یوان چین

به گزارش روزنامه صبح جنوب چین با توجه به افزایش روابط هند و چین پس از اعمال تعرفه‌های گسترده از سوی دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور پیشین آمریکا، بازرگانان هندی از پالایشگاه‌های دولتی کشور خواسته‌اند هزینه نفت روسیه را با یوان چین پرداخت کنند. این اقدام در حالی صورت می‌گیرد که چین و هند در حال عادی‌سازی روابط خود هستند، روندی که تا حد زیادی ناشی از سیاست‌های تجاری ترامپ است.
نگرانی در واشنگتن

در واشنگتن نگرانی‌هایی از اقدامات ترامپ وجود دارد که ممکن است دهلی‌نو را به تعمیق همکاری‌های خود با مسکو و پکن تشویق کند. به همین دلیل، گروهی از ۱۹ عضو کنگره آمریکا اخیراً از ترامپ خواسته‌اند تعرفه‌ها علیه هند را لغو کند. سیاست‌های ترامپ تاکنون به تیرگی روابط اقتصادی میان آمریکا و چین انجامیده و به پکن در افزایش نفوذ خود در اوراسیا کمک کرده است.

ادامه همکاری‌های انرژی

هم‌اکنون نشانه‌ای وجود ندارد که ترامپ مسیر خود را تغییر دهد و فشار بر هند برای پایان دادن به همکاری‌های انرژی با روسیه نتیجه‌بخش باشد. حتی اگر دهلی‌نو برای جلب رضایت واشنگتن، خرید مواد خام از روسیه را متوقف کند، هیچ تضمینی وجود ندارد که ایالات متحده در مقابل، تعرفه‌ها را کاهش دهد.

رویکرد مشابه هند

درک سیاست‌های غیرقابل پیش‌بینی ترامپ باعث شده هند رویکرد مشابهی اتخاذ کند و خواسته‌هایی غیرممکن مطرح کند. درخواست دهلی‌نو از واشنگتن برای اجازه خرید نفت از ایران و ونزوئلا در ازای توقف همکاری‌های انرژی با روسیه، احتمالاً اقدامی حساب‌شده برای نشان دادن این واقعیت به تصمیم‌گیران آمریکایی است که در حال حاضر جایگزینی برای نفت روسیه وجود ندارد.

وابستگی به نفت روسیه

از دیدگاه هند، توقف چنین خریدهایی به زیان این کشور است. عرضه نفت روسیه حدود یک‌سوم از کل واردات نفت خام هند را تشکیل می‌دهد و دهلی‌نو با خرید نفت روسیه طی سه سال گذشته دست‌کم ۱۲.۶ میلیارد دلار صرفه‌جویی کرده است. بعید است هند مانند کشورهای اروپایی از انرژی نسبتاً ارزان روسیه چشم‌پوشی کند و برای خرید نفت و گاز از دیگر تولیدکنندگان هزینه بیشتری بپردازد.
ادامه خرید نفت

به همین دلیل، مقامات هندی که نمی‌خواهند اقتصاد کشورشان متحمل زیان احتمالی از جمله افزایش ۱۰ میلیارد دلاری هزینه واردات نفت در صورت قطع عرضه روسیه شود، بارها اعلام کرده‌اند که صرف‌نظر از فشار آمریکا، به خرید نفت روسیه ادامه خواهند داد. بنابراین، انتظار می‌رود پالایشگاه‌های هندی در ماه‌های آینده واردات نفت از روسیه را افزایش دهند.

چالش‌های زنجیره تأمین

با این حال، مشکل دهلی‌نو این است که کشورهای اروپایی می‌توانند ناوگان سایه روسیه را که نفت را به پالایشگاه‌های هند منتقل می‌کند، توقیف کنند؛ اقدامی که می‌تواند زنجیره تأمین نفت هند را مختل کند. مهم‌تر از آن، اگر خرید نفت روسیه به روالی بلندمدت تبدیل شود، ممکن است به تضعیف روپیه منجر شود؛ ارزی که در ماه اوت به پایین‌ترین سطح تاریخی خود در برابر یوان سقوط کرد.

پرداخت با یوان در تاریخ

در ژوئیه ۲۰۲۳ (تیر ۱۴۰۲)، پالایشگاه‌های هندی برای نخستین بار بخشی از پرداخت‌های واردات نفت روسیه را با یوان انجام دادند، اما تا اکتبر همان سال بازرگانان هندی از ادامه این کار خودداری کردند که گفته می‌شود دلیل آن نارضایتی دهلی‌نو در بحبوحه تنش‌های فزاینده با پکن بوده است. اکنون که هند و چین در تلاش برای بهبود روابط هستند، اقدام جدید دهلی‌نو نشانه‌ای از نزدیکی بیشتر به همسایه بزرگش و فاصله گرفتن از واشنگتن است.
تغییرات در سیاست‌های نظامی

گزارش‌ها حاکی است که هند به جمع کشورهایی چون چین، روسیه و پاکستان پیوسته است که با استقرار پایگاه‌های نظامی خارجی در افغانستان مخالفت کرده‌اند. با توجه به اینکه ترامپ اخیراً تمایل خود را برای بازپس‌گیری کنترل پایگاه هوایی بگرام در افغانستان اعلام کرده، موضع جدید هند نشان می‌دهد که روابط گرم این کشور با آمریکا، دست‌کم در حال حاضر، رو به سردی نهاده است. در نتیجه، انتظار می‌رود دهلی‌نو در آینده قابل پیش‌بینی میان واشنگتن، مسکو و پکن توازن ظریف ژئوپلیتیکی خود را حفظ کند.

پرسش‌های ژئوپلیتیکی

اما پرسش این است که در این بازی، کدام کشور بیشترین سود را خواهد برد، به‌ویژه در زمینه ارزی؟ روسیه با پذیرش پرداخت‌های نفتی به یوان به‌جای دلار آمریکا در تلاش است نظام مالی غرب را دور بزند. اما حتی در صورت موفقیت، حملات پهپادی اوکراین به زیرساخت‌های نفتی روسیه می‌تواند تأثیر جدی بر صادرات مسکو بگذارد. اگر روسیه که هم‌اکنون صادرات بنزین را تمدید و بخشی از صادرات دیزل و سوخت دریایی را تا پایان سال ممنوع کرده، مجبور شود صادرات نفت خام خود را نیز محدود کند، چه خواهد شد؟

صادرات نفت روسیه

در سال ۲۰۲۱، بیش از نیمی از صادرات نفت خام روسیه به اروپا می‌رفت. اکنون بیش از ۸۰ درصد از محموله‌های دریایی آن به هند و چین ارسال می‌شود. با وجود قیمت نسبتاً پایین نفت روسیه، بعید است دهلی‌نو و پکن تمام نیاز انرژی خود را به این کشور وابسته کنند و تقریباً قطعاً درصدد تنوع‌بخشی تدریجی به واردات نفت خود برخواهند آمد.
تأثیر خرید نفت بر یوان

در حال حاضر، هرگونه خرید نفت روسیه توسط هند با استفاده از یوان بی‌تردید به چین کمک می‌کند تا ارز خود را در بازار جهانی نفت که مدت‌ها تحت سلطه دلار آمریکا بوده، تثبیت کند. آشکار است که پکن خواهان استفاده گسترده‌تر از یوان در تجارت و نظام مالی بین‌المللی است.

نتیجه‌گیری

وقتی هند هزینه نفت روسیه را با یوان پرداخت می‌کند، پذیرش جهانی این ارز افزایش می‌یابد و به چین کمک می‌کند آن را به‌عنوان جایگزینی برای دلار آمریکا ترویج کند؛ اقدامی که به پکن امکان می‌دهد در امور اقتصادی جهانی نفوذ بیشتری به‌دست آورد. با این حال، هنوز روشن نیست که آیا این تحولات آغازگر دگرگونی پایدار در نظم انرژی و مالی جهانی است یا خیر.