به گزارش گروه سیاست خارجی ایرنا، پایگاه تحلیلی «امواج مدیا» در گزارشی نوشت: مذاکره‌کنندگان ایرانی و آمریکایی نخستین دور از گفت‌وگوهای خود را در مسقط، پایتخت عمان، با میانجی‌گری دولت این کشور به پایان رساندند. این تعامل دیپلماتیک نخستین مذاکره رسمی میان دو کشور از زمان بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید در ژانویه سال جاری است. نمایندگان ایران و آمریکا در سالن‌هایی جداگانه اما در یک ساختمان گرد هم آمدند و وزیر امور خارجه عمان، بین این اتاق‌ها برای تبادل ایده‌های مکتوب در رفت‌وآمد بود.

در مجموع، به گفته عباس عراقچی مذاکره‌کننده ارشد ایران، چهار نوبت تبادل پیام میان دو طرف طی دو ساعت و نیم صورت گرفت. در هنگام خروج از محل نشست، وزیر امور خارجه ایران در حضور وزیر خارجه عمان با همتای آمریکایی خود، استیو ویتکاف، نماینده ویژه ایالات متحده در امور خاورمیانه دیدار کرد. اگرچه این برخورد کوتاه بود، اما از آن‌جا که ترامپ از سال ۲۰۱۸ تاکنون بارها تلاش کرده بود تماس مستقیم با ایران برقرار کند و موفق نشده بود، این تماس از اهمیت بالایی برخوردار است.

یک منبع سیاسی ارشد ایرانی، با اطلاع از جزئیات مذاکرات و با شرط ناشناس ماندن، به امواج مدیا گفت که ویتکاف پیش‌نویسی را با خود آورده بود که در آن نه از برچیدن برنامه هسته‌ای ایران سخنی به میان آمده بود و نه تهدید صریح به اقدام نظامی در صورت شکست مذاکرات وجود داشت. با توجه به مخالفت قاطع تهران با برچیده شدن کامل برنامه هسته‌ای خود و درخواست ایران برای پایان دادن به تهدیدهای نظامی از سوی ترامپ، چنین موضعی از سوی آمریکا، احتمالاً به پیشرفت مذاکرات در مسقط کمک کرده است.

یکی از منابع سیاسی مطلع در منطقه گفت: «آن‌ها دیگر در مسقط دیدار نخواهند کرد، بلکه در جایی در اروپا گرد هم می‌آیند. این منبع، دلایل این جابه‌جایی را «ملاحظات لجستیکی» عنوان کرد.در همین فضا، عراقچی هنگام ترک مسقط اعلام کرد که نشست بعدی با تمرکز بر تعیین دستور کار مذاکرات و زمان‌بندی آن برگزار خواهد شد و افزود: «امروز بسیار به تعیین مبانی مذاکرات نزدیک شدیم.»

قرار است دو طرف بار دیگر در تاریخ ۳۰ فروردین گفت‌وگو کنند. به گفته وزیر خارجه ایران، این مذاکرات «در همان سطح پیشین و با میزبانی عمان برگزار خواهد شد، هرچند ممکن است مکان آن متفاوت باشد.» با این حال، به‌گزارش امواج مدیا، مکان مذاکرات به احتمال زیاد تغییر خواهد کرد.

یکی از منابع سیاسی مطلع در منطقه گفت: «آن‌ها دیگر در مسقط دیدار نخواهند کرد، بلکه در جایی در اروپا گرد هم می‌آیند.» وی از ارائه جزئیات بیشتر درباره مکان دقیق مذاکرات خودداری کرد. این منبع، دلایل این جابه‌جایی را «ملاحظات لجستیکی» عنوان کرد و به مسیر طولانی بین واشنگتن دی‌سی و مسقط اشاره نمود.» قابل توجه آن‌که، پیش از مذاکرات عمان، ایران و آمریکا بر سر اینکه جلسه نخست باید در امارات متحده عربی برگزار شود یا خیر، اختلاف داشتند؛ امارتی که ظاهراً از سوی دولت ترامپ به عنوان مکان ترجیحی مطرح شده بود.

ابهام در اهداف سیاستی دولت ترامپ در قبال ایران در هفته‌های اخیر، باعث افزایش گمانه‌زنی‌های شدید شده است. در ۲۱ مارس، ویتکاف صراحتاً اعلام کرد که آمریکا به‌دنبال یک برنامه راستی‌آزمایی است تا از عدم انحراف برنامه هسته‌ای ایران به سمت اهداف نظامی اطمینان حاصل شود؛ ترتیبی که ایران پیش‌تر نیز نسبت به آن ابراز آمادگی کرده بود. اما این موضع ویتکاف با اظهارات سایر اعضای دولت آمریکا در تناقض است که خواهان برچیدن زیرساخت هسته‌ای ایران شده‌اند، موضوعی که برای جمهوری اسلامی خط قرمز محسوب می‌شود.

مقامات ایرانی و آمریکایی به‌طور غیرمنتظره‌ای ارزیابی مثبتی از دور نخست مذاکرات داشتند. در بیانیه‌ای که میان خبرنگاران توزیع شد، وزارت خارجه ایران اعلام کرد که «موضوعاتی مربوط به برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز ایران و لغو تحریم‌های غیرقانونی علیه ایران در فضایی سازنده و مبتنی بر احترام متقابل مورد بحث قرار گرفت.»

همچنین، عراقچی در توییتی که در ساعات پایانی 23 فروردین منتشر شد، این جلسه را «سازنده و امیدوارکننده» و برگزارشده در فضایی از «احترام متقابل» توصیف کرد. او افزود: «دیدگاه‌های ایران را با قاطعیت اما با نگاهی رو به جلو تبیین کردم.»

ساعاتی پس از پایان مذاکرات، کاخ سفید نیز در بیانیه‌ای از این گفت‌وگوها به عنوان «بسیار مثبت و سازنده» یاد کرد. در این بیانیه آمده است که نماینده ویژه آمریکا با دستوراتی از سوی رئیس‌جمهور برای حل اختلافات دو کشور از طریق گفت‌وگو و دیپلماسی وارد مذاکرات شده و ارتباط مستقیم امروز ویتکاف، گامی رو به جلو برای دستیابی به نتیجه‌ای سودمند برای هر دو طرف بوده است.

یک منبع ارشد سیاسی ایرانی که با امواج مدیا گفت‌وگو کرده، گفته است اشاره عراقچی به احترام متقابل حاکی از آن است که هیچ زبان تهدیدآمیزی در مذاکرات استفاده نشد. این تحول قابل توجهی است؛ چرا که مقام‌های عالی‌رتبه در تهران، از جمله رئیس‌جمهور مسعود پزشکیان، تهدیدهای ترامپ به اقدام نظامی در صورت عدم توافق را مانعی برای دیپلماسی دانسته‌اند. در این زمینه، منبع مذکور تصریح کرد که لحن محترمانه‌ی تبادل‌ها در مسقط به‌نظر می‌رسد باعث شکل‌گیری نوعی نگاه مثبت از سوی ایران شده باشد.

این منبع در ادامه توضیح داد: «این‌که دو طرف از حالا بر ادامه مذاکرات توافق دارند، اولاً به این معناست که موضوع برچیدن برنامه هسته‌ای مطرح نشده است، و ثانیاً نشان می‌دهد که زمینه‌ای مشترک برای ادامه گفت‌وگو وجود دارد.» وی افزود: «تبادل کوتاه میان عراقچی و ویتکاف هنگام خروج از محل مذاکرات، نشان‌دهنده سطحی از درک متقابل بود.»

اشاره عراقچی به احترام متقابل حاکی از آن است که هیچ زبان تهدیدآمیزی در مذاکرات استفاده نشد. این تحول قابل توجهی است؛ مقام‌های عالی‌رتبه در تهران، از جمله رئیس‌جمهور مسعود پزشکیان، تهدیدهای ترامپ به اقدام نظامی در صورت عدم توافق را مانعی برای دیپلماسی دانسته‌اند.اگر دولت ترامپ واقعاً رویکردی بر پایه تمرکز بر پرونده هسته‌ای ایران در پیش گرفته باشد، با هدف محدود کردن و افزایش نظارت بر ظرفیت‌های غنی‌سازی ایران، احتمال پیشرفت‌های قابل توجهی در آینده وجود دارد. با این حال، فراتر از جنبه‌های سیاست‌گذاری، محدودیت‌های زمانی نیز در این معادله نقش اساسی دارند.

در نامه‌ای که ترامپ ماه گذشته برای ایران ارسال کرده، به‌طور مشخص ضرب‌الاجلی دوماهه برای دستیابی به تفاهم مشخص شده است. هرچند برخی ناظران این موضع را چنین تفسیر می‌کنند که ایالات متحده الزاماً به‌دنبال دستیابی فوری به توافقی جامع نیست، بلکه شاید مسیر برای گام‌های میانی باز شده باشد تا فرصت بیشتری برای دیپلماسی فراهم شود.

در کنار این، زمان‌بندی دومی نیز وجود دارد که ایران و آمریکا باید به آن توجه داشته باشند: کشورهای اروپایی تا ماه اکتبر امسال فرصت دارند که از «مکانیزم ماشه» در توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ استفاده کنند یا آن را از دست بدهند. این مکانیسم برای بازگرداندن تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران در صورت عدم پایبندی طراحی شده است. تهران هشدار داده که در صورت استفاده از این بند، از پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای خارج خواهد شد، اقدامی که ممکن است خود منجر به رویارویی نظامی شود.

اجرای مکانیزم ماشه فرآیندی ۹۰ روزه دارد، به این معنا که در صورت در نظر گرفتن این مسیر، باید از ماه ژوئن یا ژوئیه آغاز شود. در این شرایط، انتظار می‌رود که ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در هفته‌های آینده تعاملات خود را افزایش دهند؛ به‌ویژه آنکه آژانس تحت فشار اروپاست تا «گزارشی جامع» درباره برنامه هسته‌ای ایران تهیه کند، گامی که به‌طور گسترده‌ای به عنوان مقدمه‌ای برای فعال‌سازی مکانیزم ماشه شناخته می‌شود. از این رو، سفر مورد انتظار مدیرکل آژانس به ایران در اواخر ماه جاری، می‌تواند نقطه عطفی دیگر در پرونده هسته‌ای ایران باشد.